ΜΟΙΡΑΣΟΥ ΤΟ
Τι ειναι η Αμβλυωπια?
Αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι): είναι η ελαττωμένη οπτική οξύτητα του ενός ή και των δύο οφθαλμών παρά τη διόρθωση κάθε διαθλαστικής ανωμαλίας και την απουσία οργανικής βλάβης.
Εμφανίζεται σε ποσοστό περίπου 1-5% του γενικού πληθυσμού.
Η αμβλυωπία είναι πρόβλημα ανάπτυξης του εγκεφάλου και όχι ένα οργανικό, νευρολογικό πρόβλημα του οφθαλμού.
Για να αναπτυχθεί πλήρως η οπτική ικανότητα του παιδιού, πρέπει να υπάρχει καλή συνεργασία μεταξύ ματιού και εγκεφάλου. Πρέπει δηλαδή οι εικόνες που στέλνει το μάτι στον εγκέφαλο να είναι καθαρές, για να μπορέσει να τις αναλύσει και να τις μετατρέψει σε οπτική πληροφορία.
Αυτή η συνεργασία συνεχίζεται μέχρι την ηλικία των 8-9 ετών. Αν ο εγκέφαλος δεν διεγείρεται σωστά μέχρι αυτή την ηλικία, τότε η οπτική οξύτητα του αμβλυωπικού ή αλλιώς τεμπέλικου ματιού μένει μόνιμα χαμηλή και δεν μπορεί πλέον να διορθωθεί.
Συνήθως η αμβλυωπία εμφανίζεται στο ένα μάτι, αλλά μπορεί να είναι και αμφοτερόπλευρη.
Επειδή οι περισσότερες περιπτώσεις αμβλυωπίας μπορούν να αντιμετωπισθούν με επιτυχία εάν διαγνωσθούν νωρίς, είναι πολύ σημαντικό για τους γονείς να αναζητήσουν σύντομα την ιατρική συμβουλή.
Ποια ειναι τα αιτια:
Στραβισμός (στραβισμική αμβλυωπία):
Είναι ένας από τους κύριους παράγοντες πρόκλησης αμβλυωπίας, ειδικά όταν συμβαίνει πριν από την ηλικία των έξι ετών. Η συνεχής απώθηση της εικόνας που προκαλεί ο στραβισμός, οδηγεί στη μόνιμη ελάττωση της οπτικής οξύτητας του ματιού που στραβίζει. Η στραβισμική αμβλυωπία είναι πιο συχνή στην εσωτροπία (παρέκκλιση του οπτικού άξονα προς τα μέσα) αλλά εμφανίζεται πιο σπάνια και στην εξωτροπία.
Ανισομετρωπία (διαθλαστική αμβλυωπία):
Ανισομετρωπία ονομάζεται η διαφορά στην διάθλαση (δηλ. στους βαθμούς της μυωπίας, της υπερμετρωπίας ή του αστιγματισμού) μεταξύ των δύο ματιών.
Σε περίπτωση μεγάλης ανισομετρωπίας (συνήθως μεγαλύτερης των 2,5 βαθμών), δεν είναι δυνατή η ταύτιση των δύο εικόνων στον εγκέφαλο του παιδιού. Το αποτέλεσμα είναι η απώθηση της εικόνας στο μάτι με τη μεγαλύτερη αμετρωπία και τελικά η αμβλυωπία.
Η μορφή αυτή της αμβλυωπίας εμφανίζεται συνήθως σε παιδιά με υπερμετρωπία ή αστιγματισμό. Στα παιδιά με ετερόπλευρη μυωπία δεν παρατηρείται αμβλυωπία γιατί ο μυωπικός οφθαλμός χρησιμοποιείται για την κοντινή όραση και δεν μένει αδρανής.
Η διαθλαστική αμβλυωπία συχνά συνοδεύεται από μικροστραβισμό και είναι δυνατόν να συνυπάρχει με στραβισμική αμβλυωπία.
Στην περίπτωση πολύ υψηλής αμετρωπίας και στα δύο μάτια, κυρίως υπερμετρωπίας, μπορεί να αναπτυχθεί διόφθαλμη αμβλυωπία η οποία λέγεται αμετρωπική αμβλυωπία.
Αμβλυωπία από ανοψία:
Είναι η σοβαρή ελάττωση της οπτικής οξύτητας, που οφείλεται σε παρεμπόδιση της όρασης κατά τη βρεφική ή πρώτη παιδική ηλικία (αποστέρηση του οπτικού ερεθίσματος).
Μπορεί να είναι μονόφθαλμη ή διόφθαλμη.
Συνήθεις αιτίες είναι η συγγενής βλεφαρόπτωση, οι θολερότητες στα διαθλαστικά μέσα του ματιού όπως ο καταρράκτης και η συγγενής θόλωση του κερατοειδούς, το τραύμα και η συνεχής κάλυψη του υγιούς οφθαλμού για θεραπευτικούς λόγους.
Ποια ειναι τα συμπτωματα:
Συμπτώματα τα οποία μπορεί να υποδηλώνουν την παρουσία αμβλυωπίας στα παιδιά είναι τα εξής:
- Χαμηλή οπτική οξύτητα στο ένα ή και στα δύο μάτια
- Στραβισμός
- Στροφή του κεφαλιού προς κάποια κατεύθυνση ή προς τον ένα ή τον άλλο ώμο (οφθαλμικό ραιβόκρανο)
- Κλείσιμο του ενός ματιού
- Μειωμένη αίσθηση του βάθους (δυσκολία στην εκτίμηση των σχετικών αποστάσεων μεταξύ των αντικειμένων)
- Πονοκέφαλος
Σημαντικό είναι ο πρόχειρος έλεγχος της οπτικής οξύτητας που περιστασιακά κάνουν οι ίδιοι οι γονείς στα παιδιά, να γίνεται όχι μόνο με τα δύο μάτια ανοιχτά, αλλά και για το κάθε μάτι ξεχωριστά. Αυτό θα βοηθήσει στο να μην διαφύγει κάποιο πιθανό πρόβλημα του ενός μόνο ματιού. Επίσης, χαρακτηριστική ένδειξη η οποία πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς, είναι να γέρνει το παιδί το κεφάλι του την ώρα που παρακολουθεί τηλεόραση.
Σε περίπτωση που οι γονείς αντιληφθούν κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα στο παιδί τους, πρέπει να προγραμματίσουν άμεσα έναν πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο του παιδιού.
Η θεραπεία της αμβλυωπίας είναι σημαντικό να ξεκινήσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα, έτσι ώστε το οπτικό σύστημα του παιδιού να μπορέσει να αναπτυχθεί πλήρως.
Διαγνωστικες εξετασεισ
Η αμβλυωπία δεν μπορεί να διαγνωσθεί εύκολα. Δυστυχώς, το παιδί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί εύκολα ότι το ένα του μάτι βλέπει χειρότερα από το άλλο. Ακόμα και ο πιο παρατηρητικός γονέας μπορεί να μην μπορέσει να αντιληφθεί την αμβλυωπία χωρίς τη βοήθεια του γιατρού.
Η αμβλυωπία δεν μπορεί να διαγνωσθεί εύκολα. Δυστυχώς, το παιδί δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί εύκολα ότι το ένα του μάτι βλέπει χειρότερα από το άλλο. Ακόμα και ο πιο παρατηρητικός γονέας μπορεί να μην μπορέσει να αντιληφθεί την αμβλυωπία χωρίς τη βοήθεια του γιατρού.
Ένας τυπικός οφθαλμολογικός έλεγχος του παιδιού σας από τον οφθαλμίατρο μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά σημαντικός για την εύρεση τυχόν προβλημάτων του οφθαλμού. Δεν θεωρείται ποτέ νωρίς για να εξεταστεί ένα παιδί. Ακόμα και τα νεογνά μπορούν να εξετασθούν με επιτυχία. Αντίθετα, η αναμονή μέχρι τη σχολική ηλικία, μπορεί τελικά να αποδειχθεί επιβλαβής στην αντιμετώπιση της αμβλυωπίας.
Πιο συγκεκριμένα η διάγνωση της αμβλυωπίας γίνεται με μια σειρά από εξετάσεις όπως:
Μέτρηση οπτικής οξύτητας:
Μεγάλη διαφορά στην οπτική οξύτητα μεταξύ των δύο ματιών ή μειωμένη οπτική οξύτητα και στα δύο μάτια είναι ενδεικτικό αμβλυωπίας.
Η μέτρηση της οπτικής οξύτητας στα μωρά είναι κάτι δύσκολο. Παρ’ όλα αυτά, στις περιπτώσεις που επιβάλλεται ο οφθαλμίατρος έχει τρόπους εκτίμησης της όρασης του μωρού. Για παράδειγμα, καλύπτει το ένα μάτι και παρατηρεί πως αντιδρά το παιδί σε εικόνες και αντικείμενα. Εάν καλύψει το «καλό» μάτι, τότε η αντίδραση του μωρού θα είναι να κλάψει και να προσπαθήσει να βγάλει το κάλυμα για να μπορέσει να δει καλύτερα.
Πρέπει να σημειωθεί ότι μειωμένη οπτική οξύτητα δεν συνεπάγεται πάντα ότι ένα παιδί έχει αμβλυωπία. Συχνά, η όραση μπορεί να αποκατασταθεί με την εφαρμογή γυαλιών, προτού εμφανιστεί αμβλυωπία.
Βυθοσκόπηση:
Σε ορισμένες περιπτώσεις που δεν υπάρχει καλή συνεργασία με το παιδί, ο οφθαλμίατρος μπορεί να εκτιμήσει το διαθλαστικό σφάλμα κατόπιν ενστάλαξης σταγόνων (μυδρίαση).
Κατά την βυθοσκόπηση, γίνεται λεπτομερής έλεγχος των εσωτερικών χιτώνων του ματιού και μπορούν να διαγνωστούν παθήσεις όπως ο καταρράκτης, οι φλεγμονές και οι όγκοι.
Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό στραβισμού, συγγενούς καταρράκτη ή άλλης σοβαρής οφθαλμικής πάθησης, τότε πρέπει να γίνεται πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος σε βρεφική ηλικία.
αντιμετωπηση
Η αντιμετώπιση της αμβλυωπίας πρέπει να ξεκινάει άμεσα μετά την διάγνωσή της και χρειάζεται επιμονή και καλή συνεργασία τόσο από το ίδιο το παιδί όσο και από τους γονείς.
Το πρόβλημα του κάθε παιδιού διαφέρει και γι’ αυτό σε κάθε περίπτωση η θεραπευτική αγωγή εξατομικεύεται. Ο οφθαλμίατρος θα σας εξηγήσει ποια θεραπεία ενδείκνυται για το παιδί σας.
Η θεραπεία περιλαμβάνει συνήθως συνδυασμό κάλυψης του ματιού με ή χωρίς χορήγηση γυαλιών ή και επέμβαση.
Συνήθως, δεν υπάρχει γρήγορη και απλή λύση στο πρόβλημα της αμβλυωπίας. Οι στόχοι της θεραπείας είναι να διατηρηθεί καλή οπτική οξύτητα, να επέλθει ορθοφορία (δηλαδή να ισιώσουν τα μάτια) και τελικά τα μάτια να συνεργαστούν πλήρως (πλήρως αναπτυγμένες διόφθαλμες λειτουργίες).
Η θεραπεία της αμβλυωπίας είναι μία δύσκολη διαδικασία, η οποία όμως αν τελικά αποδώσει, βελτιώνει σημαντικά την μελλοντική ποιότητα ζωής του παιδιού και γι’ αυτό αξίζει την προσπάθεια.
Η αμβλυωπία μπορεί να θεραπευτεί έως την ηλικία των 9 ετών στη στραβισμική αμβλυωπία και έως τα 11-12 έτη στην ανισομετρωπική αμβλυωπία.
Χειρουργική επέμβαση
Δεν αποτελεί άμεση θεραπεία της αμβλυωπίας, αλλά μπορεί να αποκαταστήσει μερικές από τις αιτίες πρόκλησης αμβλυωπίας. Για παράδειγμα, ενδείκνυται στην περίπτωση της στραβισμικής αμβλυωπίας, όπου η διόρθωση του στραβισμού μπορεί να επιφέρει ευθυγράμμιση των ματιών και βελτίωση της διόφθαλμης συνεργασίας.
Επίσης, σε περιπτώσεις συγγενούς καταρράκτη και συγγενούς βλεφαρόπτωσης, η έγκαιρη χειρουργική αποκατάσταση του προβλήματος τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής, μπορεί να μειώσει σημαντικά την πιθανότητα εγκατάστασης αμβλυωπίας.
Στην περίπτωση που η αμβλυωπία δεν θεραπευτεί εγκαίρως, τότε οι συνέπειες είναι οι εξής :
• Μόνιμη και μη-αναστρέψιμη μείωση της οπτικής οξύτητας του αμβλυωπικού ματιού (λειτουργική μονοφθαλμία)
• Απώλεια της αίσθησης του βάθους (τρισδιάστατη όραση) λόγω κακής διόφθαλμης συνεργασίας
• Πολύ περιορισμένη όραση σε περίπτωση τραυματισμού του υγιούς ματιού
• Περιορισμός των επαγγελματικών επιλογών του ασθενή (πχ. πιλότος αεροσκαφών, επαγγελματίας οδηγός)
Κρίσιμοι παράγοντες που θα καθορίσουν την επιτυχία της θεραπείας είναι:
• Η βαρύτητα της αμβλυωπίας
• Η ηλικία του παιδιού την στιγμή έναρξης της θεραπείας
Εφόσον η αμβλυωπία εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί εγκαίρως, δηλαδή σε πρώιμη ηλικία, τότε οι πιθανότητες ίασης είναι μεγάλες.