Ηλιακη Εκφυλιση ωχρας κηλιδας

Πρόκειται για μία διαταραχή της ωχράς κηλίδας, δηλαδή της κεντρικής περιοχής του αμφιβληστροειδούς χιτώνα του οφθαλμού. Ο αμφιβληστροειδής ντύνει σαν σεντόνι το εσωτερικό του οφθαλμού και μετατρέπει το φωτεινό ερέθισμα σε νευρικό, το οποίο στη συνέχεια μέσω του οπτικού νεύρου και της οπτικής οδού καταλήγει στον εγκέφαλο, για να το αντιληφθούμε τελικά σαν εικόνα.

Η ωχρά κηλίδα καταλαμβάνει ένα μικρό τμήμα του αμφιβληστροειδούς, είναι όμως υπεύθυνη για την κεντρική μας όραση, δηλαδή την όραση εκείνη που μας επιτρέπει να διακρίνουμε λεπτομέρειες (πχ πέρασμα βελόνας, ανάγνωση μικρών γραμμάτων και πινακίδων κατά την οδήγηση). Αντίθετα, ο υπόλοιπος αμφιβληστροειδής, ο περιφερικός, μας παρέχει την περιφερική όραση και την όραση σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού.

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές παθήσεις που πλήττουν την ωχρά κηλίδα, η πιο συχνή όμως είναι η ΗΕΩ, η οποία σε ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών είναι μέρος της φυσιολογικής γήρανσης του οφθαλμού. Μία μεγάλη μελέτη στις ΗΠΑ, έδειξε ότι η πιθανότητα εμφάνισης ΗΕΩ, αυξάνεται από 2% στα άτομα μέσης ηλικίας (50ετών) σε περίπου 30% στα άτομα ηλικίας άνω των 75 ετών,

Η ΗΕΩ αποτελεί τη συχνότερη αιτία απώλειας της όρασης σε ασθενείς άνω των 65 ετών μεταξύ των αναπτυγμένων χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την μέση αύξηση της επιβίωσης στον πληθυσμό, η ΗΕΩ τείνει να πάρει διαστάσεις επιδημίας, επιβαρύνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων.

1. ΞΗΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΗΕΩ:

Είναι η πιο συχνή μορφή της νόσου, αποτελώντας το 80-90% των περιπτώσεων. Ευτυχώς είναι και η λιγότερο σοβαρή. Χαρακτηρίζεται από την δημιουργία εναποθέσεων λιπιδίων και πρωτεϊνών κάτω από τον κεντρικό αμφιβληστροειδή, τα λεγόμενα drusen, με τον ασθενή σ ‘αυτή τη φάση να παραμένει ασυμπτωματικός Σταδιακά, η μακροχρόνια παρουσία των drusen οδηγεί σε λέπτυνση και δυσλειτουργία της ωχράς, λόγω καταστροφής των φωτοϋποδοχέων. Σ’ αυτή την φάση ξεκινούν τα πρώτα συμπτώματα. Στο τελικό στάδιο, η υπερβολική λέπτυνση του αμφιβληστροειδούς καταλήγει σε ατροφία η οποία ονομάζεται «γεωγραφική ατροφία», λόγω της ομοιότητας της ωχράς με γεωγραφικό χάρτη. Αυτός ο τύπος συνήθως ακολουθεί μια αργά εξελισσόμενη πορεία πολλών ετών με ήπια συμπτώματα, πάντα όμως υπάρχει ο κίνδυνος της μετάπτωσης στην πιο σοβαρή, την υγρή μορφή της ΗΕΩ.

2. ΥΓΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ή ΕΞΙΔΡΩΜΑΤΙΚΗ ΗΕΩ:

Αποτελεί το υπόλοιπο 10-20% των περιπτώσεων και είναι η σοβαρότερη μορφή της πάθησης. Χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη παθολογικών αγγείων κάτω από την ωχρά, τα οποία έχουν εύθρυπτα τοιχώματα και διαρρέουν υγρό και αίμα, καταστρέφοντας τους φωτοϋποδοχείς, με τελικό αποτέλεσμα την μεγάλη και απότομη μείωση της όρασης. Όλες οι περιπτώσεις υγρής μορφής ήταν αρχικά ξηρού τύπου, οι οποίες εξελίχθηκαν.

Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνηση ηλικιακής εκφύλισης ωχράς που είναι γνωστοί μέχρι σήμερα είναι οι εξής:

• Ηλικία: Βασικός παράγοντας κινδύνου, όπως άλλωστε αναφέρεται και στο όνομα της νόσου, είναι η ηλικία. Όσο αυξάνεται η ηλικία, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα εμφάνισης της νόσου. Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, τελευταίες μελέτες έδειξαν ότι η πιθανότητα εμφάνισης ΗΕΩ, αυξάνεται από 2% στα άτομα μέσης ηλικίας (50ετών) σε περίπου 30% στα άτομα ηλικίας άνω των 75 ετών.

• Φύλο: Οι γυναίκες εμφανίζουν συχνότερα την νόσο, λόγω των χαμηλών επιπέδων οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση.

Επιδημιολογικές μελέτες έχουν αναδείξει αρκετούς τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης ΗΕΩ:

• Κάπνισμα
• Κακή διατροφή σε συνδυασμό με αυξημένο δείκτη μάζας-σώματος (BMI)
• Αρτηριακή υπέρταση, αυξημένα επίπεδα χοληστερίνης
• Απροστάτευτη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία
• Όλες οι προσπάθειες πρόληψης της εμφάνισης ΗΕΩ από μέρους της ιατρικής κοινότητας έχουν εστιαστεί ακριβώς πάνω σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι καπνίζουν ή δεν φορούν γυαλιά ηλίου θα εμφανίσουν ΗΕΩ ή αντίθετα πως όσοι τρώνε υγιεινά και γυμνάζονται δεν θα χάσουν ποτέ την όρασή τους από ΗΕΩ.

Ο κληρονομικός παράγοντας φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη πιθανότητα εμφάνισης, όσο και στη βαρύτητα εξέλιξης της πάθησης. Τα τελευταία χρόνια, έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένες μεταλλάξεις (δηλαδή παραλλαγές στη δομή του γενετικού μας υλικού (DNA)) σε συγκεκριμένα γονίδια που επηρεάζουν την εμφάνιση της ΗΕΩ. Κάποιες από τις μεταλλάξεις αυτές προστατεύουν, ενώ άλλες αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΗΕΩ.
Τελικά , φαίνεται πως η αλληλεπίδραση μεταξύ των επιδημιολογικών παραγόντων κινδύνου που αναφέρθηκαν παραπάνω και του γενετικού μας υλικού είναι αυτή που θα καθορίσει το αν κάποιος θα εμφανίσει ΗΕΩ, το πώς θα νοσήσει, αλλά και το αν θα ανταποκριθεί στην θεραπεία.

1. ΞΗΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΗΕΩ:

Η ξηρού τύπου ΗΕΩ μπορεί να εμφανίζεται μόνο στο ένα ή και στα δύο μάτια. Όταν επηρεάζεται μόνο το ένα μάτι, τα συμπτώματα μπορεί να μην γίνουν άμεσα αντιληπτά από τον ασθενή, λόγω του ότι το άλλο μάτι βλέπει καλά.

• Αρχικά, ήπια μείωση της οπτικής οξύτητας (Θολή μακρινή αλλά και κοντινή όραση)
• Ανάγκη για περισσότερο φως
• Ξεθώριασμα χρωμάτων
• Δυσκολία στην όραση κατά την μετάβαση από φωτεινό σε σκοτεινό χώρο
• Δυσκολία στην αναγνώριση προσώπων
• Αντίληψη γκρίζας περιοχής στο κέντρο του οπτικού πεδίου

2. ΥΓΡΟΥ ΤΥΠΟΥ ΗΕΩ:

Χαρακτηριστικό της υγρής ΗΕΩ είναι ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως απότομα και επιδεινώνονται γρήγορα.

• Μεταμορφοψία: δηλαδή παραμόρφωση των γραμμών. Οι ευθείες γραμμές φαίνονται κυματιστές, με καμπύλες. (όπως φαίνεται στην εικόνα). Υπάρχει ένα πολύ απλό και αξιόπιστο test για τον έλεγχο της μεταμορφοψίας, ο πίνακας του Amsler, τον οποίο μπορεί ο ασθενής να χρησιμοποιεί ανά πάσα στιγμή για την υποκειμενική εκτίμηση της κατάστασης της ωχράς του. (φορώντας τα κοντινά του γυαλιά, με επαρκή φωτισμό, σε απόσταση 30-40cm, ελέγχει ξεχωριστά το κάθε μάτι)
• Γκρίζες ή μαύρες κηλίδες στο οπτικό πεδίο
• Μικροψία (διαταραχή στην αντίληψη του μεγέθους των αντικειμένων)
• Πλήρης απώλεια της κεντρικής όρασης

Και οι δύο τύποι ΗΕΩ μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική απώλεια της κεντρικής όρασης εάν μείνουν αθεράπευτες ή σε περίπτωση που η θεραπεία αποτύχει, αλλά πρέπει να τονίσουμε ότι ποτέ δεν οδηγούν τον ασθενή σε πλήρη τύφλωση. Ακόμα και στα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου οι ασθενείς εξακολουθούν να διατηρούν την περιφερική τους όραση, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να δυσκολεύονται σημαντικά στις κοντινές τους δραστηριότητες όπως είναι το διάβασμα, αλλά μπορούν να αυτοεξυπηρετούνται και να κινούνται ελεύθερα στον χώρο τους ή έξω στον δρόμο.