Καταρρακτης

Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φυσικού φακού του ματιού.
Ο οφθαλμός μας έχει έναν φυσικό φακό ο οποίος ονομάζεται κρυσταλλοειδής φακός και βρίσκεται ακριβώς πίσω από την ίριδα. Ο φακός αυτός λειτουργεί όπως ο φακός μιας κάμερας, εστιάζοντας τις φωτεινές εικόνες στον αμφιβληστροειδή, ο οποίος στέλνει τις εικόνες στον εγκέφαλο.
Ο φακός αυτός φυσιολογικά είναι διαυγής σαν καθαρό κρύσταλλο, ωστόσο μπορεί να θολώσει και να χάσει τη διαφάνεια του. Η θόλωση του φακού ονομάζεται καταρράκτης.

Ο καταρράκτης είναι η κύρια αιτία θεραπεύσιμης απώλειας όρασης σε άτομα ηλικίας άνω των 55 ετών.
Στο 99% των περιπτώσεων ο καταρράκτης είναι επίκτητος και στο 1% είναι συγγενής.

H κύρια αιτία εμφάνισης του επίκτητου καταρράκτη είναι η ηλικία, ο λεγόμενος δηλαδή γεροντικός καταρράκτης, ο οποίος είναι μια φυσιολογική μεταβολή της σύστασης του φακού λόγω γήρανσης.

Η συχνότητα εμφάνισής του είναι 50% σε άτομα ηλικίας 65-75 ετών και 70% σε άτομα ηλικίας άνω των 75 ετών.

Στα άτομα κάτω των 40 ετών, η πιο συχνή αιτία εμφάνισης καταρράκτη είναι το τραύμα και η υψηλή μυωπία.

Η χρήση ορισμένων φαρμάκων, όπως για παράδειγμα τα στεροειδή, δηλαδή τα κορτιζονούχα φάρμακα τα οποία χορηγούνται είτε τοπικά με την μορφή κολλυρίων, είτε συστηματικά, μπορούν να προκαλέσουν καταρράκτη σε άτομα με γενετική προδιάθεση (responders).

Τέλος ο καταρράκτης μπορεί να είναι αποτέλεσμα άλλων οφθαλμικών παθήσεων όπως είναι η χρόνια φλεγμονή, το γλαύκωμα και η υψηλή μυωπία ή αποτέλεσμα οφθαλμικών χειρουργικών επεμβάσεων όπως η εγχείρηση γλαυκώματος και η υαλοειδεκτομή.

Ο συγγενής καταρράκτης, ο καταρράκτης δηλαδή που εμφανίζεται με την γέννηση, εμφανίζεται κυρίως μετά από ενδομήτριες λοιμώξεις (ερυθρά – στις πρώτες 6 εβδομάδες της κύησης), σε μεταβολικές παθήσεις και σε ορισμένα σπάνια συστηματικά σύνδρομα.

Ο καταρράκτης δεν προκαλείται από υπερβολική χρήση των οφθαλμών και δεν μεταδίδεται από τον έναν οφθαλμό στον άλλο, παρ’όλο που μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρος.

Δυστυχώς, δεν είναι δυνατή η πρόληψη του καταρράκτη, παρά μόνο η αφαίρεση του και η αντικατάσταση του με ένα τεχνητό φακό (ενδοφακό), ο οποίος μπορεί να αποκαταστήσει την όραση σας και να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωή σας.

Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:

•  Προοδευτική μείωση της μακρινής και κοντινής όρασης.
• Μειωμένη αντίληψη των χρωμάτων.
• Επιδείνωση της όρασης τη νύχτα.
• Λάμψεις και αντανακλάσεις γύρω από φωτεινές πηγές κυρίως τη νύχτα (π.χ. ακτίνες ή στεφάνη γύρω από τα φώτα των αυτοκινήτων κατά την βραδινή οδήγηση).
• Πρόκληση ή επιδείνωση μυωπίας, με αποτέλεσμα τα γυαλιά που φοράτε να μην σας βοηθούν.

Τα παραπάνω συμπτώματα έχουν ως αποτέλεσμα να επηρεάσουν τις καθημερινές σας δραστηριότητες όπως:

• Οδήγηση (ειδικά το βράδυ)
• Διάβασμα, γράψιμο, παρακολούθηση τηλεόρασης ή υπολογιστή
• Άλλες ασχολίες που απαιτούν λεπτομερή παρατήρηση αντικειμένων (π.χ. κέντημα, ράψιμο)

Ο οφθαλμολογικός έλεγχος περιλαμβάνει :

• Διαθλαστικός έλεγχος και μέτρηση της οπτικής οξύτητας των οφθαλμών
• Μέτρηση οφθαλμικής πιέσεως
• Βυθοσκόπηση, συνήθως χρησιμοποιούνται σταγόνες όπου γίνεται διαστολή της κόρης των οφθαλμών και με τη  βοήθεια ειδικών φακών γίνεται εξέταση του εσωτερικού τμήματος του φακού.
• Τοπογοραφία κερατοειδούς (Orbscan)
• Βιομετρία (IOL Master-Zeiss) μετράει με ακρίβεια το αξονικό μήκος του οφθαλμού και  υπολογίζει τις διοπτρίες του ενδοφακού που θα τοποθετηθεί κατά την επέμβαση του καταρράκτη.

Εφόσον ολοκληρωθούν οι εξετάσεις και αξιολογηθούν από τον γιατρό, θα ενημερωθείτε εάν πρέπει να αφαιρεθεί ο καταρράκτης άμεσα ή μελοντικά.

Σε περίπτωση που θα χρειαστεί να γίνει αφαίρεση του καταρράκτη, θα ενηρωθείτε αναλυτικά από τον γιατρό  σας για την διαδικασία της επέμβασης, για το είδος του φακού που θα χρησιμοποιηθεί (όπως πολυεστιακός,τορικός, κ.λπ.) καθώς και για την φαρμακευτική αγωγή που θα ακολουθήσετε.

Όταν δεν ικανοποιούνται οι απαιτήσεις της όρασης που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής του εκάστοτε ασθενή, ακόμη και αν η οπτική του οξύτητα είναι αντικειμενικά υψηλή.

Σπανίως, πέραν των απαιτήσεων του ασθενή, μπορεί να συντρέχουν και ιατρικοί λόγοι για την αφαίρεση του καταρράκτη όπως για παράδειγμα ορισμένοι τύποι γλαυκώματος ή αδυναμία παρακολούθησης παθήσεων του βυθού (διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας).
Με την μέθοδο της φακοθρυψίας, η άποψη ότι για να χειρουργηθεί ο καταρράκτης πρέπει να έχει ωριμάσει δεν ισχύει πλέον σήμερα, αντίθετα κάτι τέτοιο κάνει την αφαίρεση πιο δύσκολη και αυξάνει την πιθανότητα των διεγχειρητικών επιπλοκών.

Όταν η φακοθρυψία γίνεται από έμπειρους χειρουργούς, με σύγχρονο εξοπλισμό και σε καλά οργανωμένο χειρουργικό χώρο, οι επιπλοκές είναι εξαιρετικά σπάνιες.
Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε την μόλυνση, τη φλεγμονή, την αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς και την αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης.
Ας μην ξεχνάμε ότι η φακοθρυψία είναι ίσως η πιο ασφαλής χειρουργική επέμβαση που γίνεται στο ανθρώπινο σώμα με ποσοστό επιτυχίας περίπου 97%.
Οι περιπτώσεις όπου η επέμβαση καταρράκτη δεν οδηγεί σε βελτίωση της οπτικής οξύτητας, είναι κυρίως λόγω υποκείμενης οφθαλμικής νόσου που αφορά τον βυθό του οφθαλμού.

Τα καλά νέα είναι ότι έχετε να αντιμετωπίσετε τον καταρράκτη σε μια εποχή όπου η τεχνολογία των ενδοφακών έχει πραγματοποιήσει ένα γιγάντιο βήμα προς τα εμπρός.
Η εξέλιξη στον τομέα των εδοφακών έχει οδηγήσει στην κατασκευή ενδοφακών με άριστη ποιότητα υλικού και κορυφαία οπτικά χαρακτηριστικά όπως ειδικά φίλτρα για την απορρόφηση της υπεριώδους ακτινοβολίας, ασφαιρικές επιφάνειες και δυνατότητα ένθεσης μέσα από πολύ μικρές τομές.

Μονοεστιακός

Μέχρι πριν μία δεκαετία περίπου, ο μοναδικός τύπος ενδοφακού ήταν ο μονοεστιακός ενδοφακός, ο οποίος χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό μέχρι και σήμερα και παρέχει πολύ καλή οπτική οξύτητα μόνο για μακρινή ή μόνο για κοντινή απόσταση, ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς.

Πολυεστιακός

Το 1997 κυκλοφόρησε ο πρώτος πολυεστιακός ενδοφακός, ο οποίος έφερε μια νέα εποχή στην χρήση των ενδοφακών και έδωσε την δυνατότητα στους ασθενείς να έχουν ταυτόχρονα πολύ καλή μακρινή και κοντινή όραση.

Από τότε, οι πολυεστιακοί ενδοφακοί έχουν τελειοποιηθεί και ορισμένα οπτικά τους μειονεκτήματα όπως το θάμβος σε χαμηλές συνθήκες φωτισμού και η φωτεινή άλως γύρω από τα φώτα, τα συναντάμε πλέον σπάνια.

Με λίγα λόγια, ο πολυεστιακός φακός θεραπεύει μαζί με τον καταρράκτη και την πρεσβυωπία, αφήνοντας τον ασθενή πρακτικά ανεξάρτητο από την χρήση γυαλιών.

Προσαρμοστικός

Παρόμοιος με τον πολυεστιακό είναι ο προσαρμοστικός ενδοφακός, ο οποίος σε αντίθεση με τον πολυεστιακό που παραμένει ακίνητος μέσα στο περιφάκιο, είναι έτσι σχεδιασμένος ώστε να αλλάζει σχήμα και θέση ανάλογα με το ερέθισμα της προσαρμογής για να παρέχει καλή κοντινή όραση.

Τορικός

Ο τορικός ή αστιγματικός ενδοφακός κάνει δυνατή τη μείωση ή τον περιορισμό του κερατοειδικού αστιγματισμού και βελτιώνει ακόμη περισσότερο την μακρινή όραση συγκριτικά με τον μονοεστιακό ενδοφακό.

Μπορεί να εμφανιστεί ξανά ο καταρράκτης;

Όταν ο καταρράκτης αφαιρεθεί, είναι αδύνατον να εμφανιστεί πάλι. Αυτό που συμβαίνει αρκετά συχνά, σε ποσοστό περίπου 25% των ασθενών, είναι η θόλωση του περιφακίου, του σάκου δηλαδή μέσα στον οποίο έχει τοποθετηθεί ο ενδοφακός. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται δευτερογενής καταρράκτης. Μπορεί να συμβεί μια μόνο φορά στη ζωή του ασθενή και αντιμετωπίζεται εύκολα, χωρίς νέα επεμβάση, με ένα ειδικό laser (YAG-laser), το οποίο διαρκεί 1 -2 λεπτά και επιτρέπει άμεση επάνοδο του ασθενή στις καθημερινές του δραστηριότητες.